Fillie Verhoeven

Woonhuis K233 op IJburg is een heel bijzonder huis. Niet alleen omdat het zo milieuvriendelijk is, maar ook omdat het gebouwd werd door de eigenaren zelf: Lydia Stolwijk en René Dalmeijer. Met hun eigen handen – uit hout, stro en leem. 

Het briljant eenvoudig ontwerp, vrijwel zonder binnenwanden, komt van de tekentafel van Fillié Verhoeven uit Voorburg. Dit architectenbureau had al eerder een huis in strobalen ontworpen. De keuze voor dit bureau, dat graag met natuurlijke materialen en kleuren werkt, sloot daarom perfect aan bij de wens van Lydia en René om een eenvoudig, maar karakteristiek en vooral milieuvriendelijk huis te ontwerpen. Niet zonder reden, want René Dalmeijer is, na een carrière in de ICT, weer terug in zijn oude vak: de bouwkunde. Sinds 2005 werkt hij als aannemer en adviseur, louter op het gebied van duurzaam bouwen.

Het hoeft geen uitleg dat hij ook zelf wilde bouwen met strobalen, hout en leem, en zo min mogelijk met steen of beton. Het hele huis is daarom uitgevoerd in houtskeletbouw, zonder aparte staalconstructie, over maar liefst vijf bouwlagen. Als isolatie is bijna twintig centimeter dik natuurlijk materiaal gebruikt, een product op basis van vlas. Alle wanden zijn met leem gestukadoord. Vloerconstructies zijn van massief hout, alleen voor de begane grondvloer en de fundering is beton gebruikt.

Het huis heeft een simpele, rechthoekige plattegrond van zes bij twaalf meter en is met bijna 15 meter imposant hoog. De entree ligt enigszins terug, waardoor een overdekte, dus droge nis ontstond die het mogelijk maakte om de hal helemaal op te trekken uit strobalen en leem. Een glazen doorkijk naar de verdiepingen verraadt een royaal volume. Wenteltrap en lift liggen tegenover de entree; zo is de indeling van de begane grond logisch gebleven. Aan de tuinzijde, die op het zuiden ligt, heeft projectarchitect François Verhoeven een vide ontworpen. Hierdoor is een riante tuinkamer ontstaan, die de hoogte nog eens extra benadrukt. Ook de werkkamer op de eerste

Het pand is een hoekhuis. Conform de eis van de gemeente moest daarom 80% van het geveloppervlak op de rooilijn gerealiseerd worden. Dat betekende dat de gevels beeldbepalend zouden worden. De voorkeur ging uit naar een grote stoere doos, opgetrokken milieuvriendelijk hoekhuis in ruwe planken en kleurig afgewerkt. In een asymmetrische compositie zijn eenvoudige ramen gezet met kleurrijke kozijnen. François Verhoven over zijn gevelontwerp: “Ik had een huis voor ogen met semitransparante gele delen in verschillende nuances, gecombineerd met onbehandelde lariks delen. Maar Lydia en René zagen toch liever wat andere kleuren. Als architect moet je je opdrachtgevers die ruimte geven. Daarom zijn de planken, die op tekening nog als geel staan ingekleurd, later uitgevoerd in een steenrode kleur.

René en Lydia wonen er nu anderhalf jaar en zijn zeer tevreden met het resultaat. Het huis is nog niet helemaal af. De weelderig begroeide balkons aan de zuidgevel, gepland als hangende tuinen, moeten nog worden aangelegd. Ook binnen moeten nog allerlei klusjes worden afgemaakt. Maar feit is dat ze een enorme prestatie hebben verricht met het bouwen van een dergelijk groot huis in zo’n korte tijd. En dat in onorthodoxe materialen.

Ze voelen zich hier thuis. Niet in de laatste plaats door de bewuste keuze voor tactiele materialen: ruwe lariksdelen, ongeschaafde douglas stammen, gelamineerde populieren trapleuningen, leem, tadelact en flagstones. “Vormgevingstechnisch een gouden greep. Al die natuurlijke, maar toch heel verschillende texturen om je heen geven een heel bijzondere gevoelsbeleving. Dit huis koestert ons als een warme deken.

K233 wordt regelmatig gebruikt als referentie­ project voor duurzaam bouwen, recent nog door Agentschap.nl voor deelnemers aan het Lente  akkoord (Energiebesparing in de nieuwbouw). René Dalmeijer geeft, naast zijn aannemers  praktijk, ook presentaties en workshops over stro  en leembouw. www.strobouw.nl

verdieping ligt direct aan de vide en profiteert van het zicht op de tuin. De tweede etage is zo ontworpen dat deze eventueel verhuurd kan worden als zelfstandig appartement, compleet met keuken en sanitair. De derde verdieping is gereserveerd voor slaap- en badkamer van de hoofdbewoners. De vierde verdieping biedt een adembenemend uitzicht over het IJ. Omdat dit de lichtste plek in huis is, waren René en Lydia vastbesloten om hier de woonkamer annex woonkeuken van te maken. Fysiek geen probleem, dankzij de lift die ‘het verkeer’ in dit hoge, smalle huis vergemakkelijkt. Een investering die het pand bovendien levensloopbestendig maakt. Een vlonderterras bovenop het isolerende vegetatiedak, vult de behoefte aan zon en groen verder in.

Hoe moeilijk is dat nou, bouwen met leem en stro? “Bouwkundig gezien niet zo”, zegt René Dalmeijer. “Je moet er alleen even aan wennen dat je niet met maatvaste materialen werkt; dat vergt een vorm van handvaardigheid.” Het uitzoeken van de overige, verantwoorde materialen bleek een stuk moeilijker. “Een simpel voorbeeld. Alleen al het vinden van PVC- vrije riolering kostte me een jaar. Uiteindelijk hebben we een meedenkende leverancier van polypropyleen (PP) gevonden. PP hoeft niet verlijmd te worden en is dus beter te recyclen. En zo loop je tegen meer lacunes aan. Veel alternatieve materialen hebben geen KOMO- keur of zijn razend duur.”

Leem speelt in deze woning een hoofdrol, legt René uit. “Je hebt het nodig omdat houtskeletbouw heel weinig thermische massa heeft. Leem buffert de warmte en zorgt, zeker in combinatie met wandverwarming, voor een constante temperatuur. Daarnaast is het vochtregulerend. Dat alles tezamen geeft een opmerkelijk aangenaam binnenklimaat.” Om zo energiezuinig mogelijk te zijn, is gekozen voor een warmtepomp. Bovendien zijn alle grote glasoppervlakken op het zuiden georiënteerd, zodat maximaal geprofiteerd wordt van de zonnewarmte. Zes photovoltaïsche (PV) zonnepanelen leveren ongeveer 1/3 van de totale jaarlijkse energiebehoefte (4500 kWh). Er is geen gasaansluiting en ook geen stadsverwarming.